धान रोपवाटिकेमध्येच करा खोडकिडीचे नियंत्रण

           गोंदिया जिल्हा "धानाचा जिल्हा" म्हणून ओळखला जातो. धानाच्या कमी उत्पादकतेच्या कारणांपैकी विविध किडी हे एक मुख्य कारण आहे. जिल्ह्यात धान पिकाशिवाय दुसऱ्या पिकांची फेरपालट जास्त प्रमाणात होत नाही. तसेच मागील वर्षी मोठ्या प्रमाणात उन्हाळी धानाचे क्षेत्र असल्याने व या वर्षी वेळेत पावसाला सुरुवात झाल्याने खोडकिडीस पोषक वातावरण तयार झाले आहे. त्यामुळे धानाच्या रोपवाटिकेमध्येच खोडकिडीचा प्रादुर्भाव होण्याची शक्यता नाकारता येत नाही. 

       खालील प्रमाणे एकात्मिक व्यवस्थापनाद्वारे रोपवाटिकेत खोड किडीचे नियंत्रण करण्याचे आवाहन कृषी विभागाने केले आहे. त्यामुळे धान खोड किडीचे सुरवातीच्या टप्प्यात नियंत्रण होऊन रोवणीनंतर होणारे नुकसान टाळता येणे शक्य आहे.

       किडीची ओळख :- या किडीचा प्रौढ पतंग १ ते २ सेंटिमीटर आकाराचा असून पिवळसर रंगाचा असतो. मादी पतंगाच्या दोन्ही पंखावर खालील बाजूस काळसर ठिपका असतो तर नर पतंगाच्या पंखावर ठिपका नसतो.

      नुकसानीचा प्रकार :- सध्याच्या काळात मादी पतंग पानाच्या शेंड्यावर ५० ते ८० अंडी घालून त्यावर केसांचे आच्छादन टाकून झाकून घेते. एक मादी ३ ते ४ ठिकाणी अंडी घालते. ५ ते ८ दिवसात अंड्यांमधून अळ्या बाहेर येऊन खोडात प्रवेश करतात व आतील भाग पोखरुन खातात. यामुळे गाभा मर होऊन कीडग्रस्त फुटवे निघतात. तर दाणे भरण्याच्या वेळी पांढऱ्या लोंबी निघतात.

      आर्थिक नुकसानीची पातळी :- 

१. एक अंडीपुंज किंवा एक पतंग प्रतिचौरस मीटर क्षेत्रात आढळल्यास.

२. पाच टक्के कीडग्रस्त किंवा सुकलेले फुटवे प्रति चौरस मीटर क्षेत्रात दिसल्यास.

      एकात्मिक कीड व्यवस्थापन :-

१. रोपवाटिकेत तसेच रोवणीपूर्वी रोपांच्या शेंड्यावरील अंडीपुंज गोळा करून नष्ट करावेत.

२. पाच टक्के निंबोळी अर्काची दहा दिवसांच्या अंतराने फवारणी करावी.

३. शेतात प्रकाश सापळ्यांचा वापर करून पतंगांचा नायनाट करावा. 

४. रोपांची मुळे रोवणीपूर्वी क्लोरोपायरीफॉस (२० टक्‍के प्रवाही) १ मिली प्रति लिटर पाणी याप्रमाणे तयार द्रावणात १२ तास बुडवून ठेवावीत.

५. या किडीच्या प्रभावी नियंत्रणासाठी कामगंध सापळे प्रति एकरी ४ ते ८ याप्रमाणे शेतात लावून नर पतंगांचा नायनाट करता येतो.

६. रोपवाटिकेमध्ये आर्थिक नुकसानीची पातळी ओलांडल्यास दाणेदार १० टक्के फोरेट १० किलो किंवा ५ टक्के क्वीनॉलफॉस १५ किलो किंवा ३ टक्के कार्बोफुरॉन १६.५ किलो प्रतिहेक्‍टरी याप्रमाणे शेतात पुरेसा ओलावा असताना टाकावे.

७. उपलब्ध असल्यास ट्रायकोग्रामा जपोनीकम या परोपजीवी किटकाची प्रति हेक्टरी ५०,००० अंडी या प्रमाणात ८ दिवसांच्या अंतराने ३ ते ४ वेळा सोडावेत.

      वरील उपायांचा वापर करून शेतकऱ्यांनी खोड किडीचे नियंत्रण करावे तथापि शेतात खोडकिडीचा प्रादुर्भाव आढळल्यास आपल्या कृषी सहाय्यकाशी संपर्क करून त्यांच्या मार्गदर्शनात उपाययोजना कराव्यात. अधिक माहितीसाठी तालुका कृषी अधिकारी सुरज जाधव (9730176885),कृषी अधिकारी प्रवीण मुंढे (9921104709) तालुका कृषी अधिकारी कार्यालय आमगाव यांचेशी संपर्क साधावा.

00000